Geschiedenis spoorwegen
in en om
Roosendaal
 
Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van kopie, op digitale of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van auteur en/of webmaster.
 

Merksem (Kleine Bareel) - Kapellen (NMBS)
 
Dit verslag is bedoeld om in woord en beeld enig inzicht te geven, waar de elektrische trams reden van de 'Nationale Maatschappij van Buurtspoorwegen' (NMVB), in het bijzonder van Merksem (Kleine Bareel) naar Kapellen (station NMBS).
 
 
 
01. De reis van Maria ter Heide (Polygoon) naar Brasschaat, Kleine Bareel en Fort Merksem (ten zuiden van Kleine Bareel) in kaart. Ook de zijlijn vanaf Kleine Bareel tot in Kapellen en die vanaf Kleine Bareel naar Schoten (later Schotenhof) zijn aangegeven.
Deze lijn werd in twee fasen geopend en slechts in één fase gesloten, namelijk:
05-08-1911 - Merksem (Kleine Bareel) - Sint-Mariaburg (Hoogboomkruis), elektrisch per 05-08-1911, opheffing per 27-05-1967
31-07-1927 - Sint-Mariaburg (Hoogboomkruis) - Kapellen (IJzerenweg), elektrisch per 31-07-1927, opheffing per 27-05-1967
01-12-1928 - Kapellen (IJzerenweg) - Kapellen Centrum, elektrisch per 01-12-1928, opheffing per 01-08-1966
 
 
02. Een NMVB-motorrijtuig (type S) van lijn 65 komt vanaf de Kapelsesteenweg uit op het kruispunt Merksem (Kleine Bareel). Rechts ligt het traject, komend vanaf Wuustwezel, Polygoon en Brasschaat. Achter de rug van de fotograaf ligt de weg naar Merksem (Oude Bareel). Op de voorgrond rijdt een Renault Dauphine uit 1956. Foto Jan Vogels, circa 1960-1962.
 
 
03. Terwijl op de achtergrond een NMVB-motorrijtuig type S van lijn 65 uit Kapellen nadert, staan er op de voorgrond één van lijn 63 (naar of van Brasschaat en Polygoon) en één van lijn 64 (naar of van Wuustwezel) te wachten op klanten. Op de achtergrond heeft het hotel 'Belgeland' inmiddels een andere bestemming gekregen. Foto Jos Neyens, circa 1965.
 
 
04. Het vroegere pand van hotel 'Belgeland' bestaat overigens nog steeds en is in gebruik als kantoorpand. Links ligt de weg naar Kapellen, rechts die naar Brasschaat en Wuustwezel en achter de rug van de fotograaf die naar Merksem (Oude Bareel).
 
 
05. Het kruispunt van Merksem (Kleine Bareel) vanuit de lucht. Duidelijk is het vroegere pand van hotel 'Belgeland' (dat op foto's vaak als achtergrond voor de trams van de NMVB diende) in het midden van de vork (rechtsonder van het midden in de foto uit Google Earth) te onderscheiden. Naar linksboven gaat de weg naar Kapellen (N 11) en naar rechtsboven die naar Brasschaat (N 1). Beide niet-autosnelwegen werden in de jaren zeventig onder de nieuwe autosnelweg A 1/E 19 geleid. Aan de noordzijde hiervan ligt parallel hieraan de Hoge Snelheids-Lijn.
 
 
06. Gezicht op het Sint Michielscollege te Ekeren-Donk, enkele honderden meters vanaf de 'Kleine Bareel'. Ervoor, rechts van de weg vanuit het zuiden, ligt de tramweg van Merksem (Kleine Bareel) naar Kapellen (NMBS). Ansichtkaart uit circa 1930.
 
 
07. Gezicht op het Sint Michielscollege te Ekeren-Donk. Foto uit Google Earth, 2021.
 
 
08. Gezicht op het Sint Michielscollege te Ekeren-Donk. Foto uit Google Earth, 2021.
 
 
09. Gezicht op de Heilig Hartkerk te Ekeren-Donk, hoek Kapelsesteenweg en Sint-Huibrechtlei. Rechts ligt de tramweg van Kleine Bareel naar Kapellen. Ansichtkaart uit circa 1912.
 
 
10. Gezicht op de Heilig Hartkerk te Ekeren-Donk, hoek Kapelsesteenweg en Sint-Huibrechtlei. Links van de kerk lag in vroeger dagen de tramweg van Kleine Bareel naar Kapellen. Foto uit Google Earth, 2021.
 
 
11. 'Rode-tram' 10 is in aantocht naar Kapellen en rijdt ter hoogte van de Heilig Hartkerk (links) te Brasschaat-Donk, op de hoek van de Kapelsesteenweg en Sint-Huibrechtlei. De ansichtkaart is vóór 1914 gemaakt (terugkijkend in de richting Merksem).
Ansichtkaart uit circa 1912.
 
 
12. Vóór de Eerste Wereldoorlog stond de molen van Sint-Mariaburg nog in het landelijke gebied tussen Merksem (Kleine Bareel) en Kapellen. Een 'Rode-tram', op weg naar Merksem, nadert de molen en geeft het plaatje nog wat meer 'cachet'. Ansichtkaart uit circa 1912.
 
 
13. Een 'Rode-tram' met aanhangrijtuig 124 passeert juist het gerenommeerde familie-pension 'Hotel de Londres' in Sint-Mariaburg. Met de komst van de tram kwamen de zaken in deze omgeving in een flinke stroomversnelling. Nieuwe hotels en pensions zorgden voor meer uitstapjes van de gegoede burgerij uit Antwerpen. Hoe dan ook, de molen van Sint-Mariaburg werd letterlijk de wind uit de zeilen genomen door het 'Hotel de Londres'. Ansichtkaart uit circa 1914.
 
 

14. Het gebouw van het vroegere familie-pension 'Hotel de Londres' bestaat nog steeds, zij het sterk aangepast aan de huidige eisen. Pal rechts voorbij dit hoge pand met de royale zolderverdieping staat nog steeds de romp van de vroegere molen en verder niets. Wat verderop is ook nog het hoge pand op de vorige afbeelding te herkennen. Ter hoogte van het pijltje, een dikke honderd meter verderop, had je in vroeger dagen het café 'Du Cycle'. Foto uit Google Earth, 2021.
 
 
15. Gezicht op de hoek Kapelsesteenweg en Sint-Antoniuslei te Sint-Mariaburg, met rechts op de hoek het vroegere café 'Du Cycle', nu in gebruik als haarstudio. Het witte pand rechtsvoor profileert zich nog steeds als het café 'Tramhalte', maar hoogstwaarschijnlijk was die titel destijds alleen van toepassing op het café 'Du Cycle'. Foto uit Google Earth, 2021.
 
 
16. Gezicht op de hoek Kapelsesteenweg en Sint-Antoniuslei te Sint-Mariaburg, met rechts op de hoek het vroegere café 'Du Cycle', nu in gebruik als haarstudio. Het witte pand rechtsvoor profileert zich nog steeds als het café 'Tramhalte', maar hoogstwaarschijnlijk was die titel destijds alleen van toepassing op het café 'Du Cycle'. Foto uit Google Earth, 2021.
 
 
17. Gezicht op de hoek Kapelsesteenweg en Sint-Antoniuslei te Sint-Mariaburg, met het vroegere café 'Du Cycle', nu in gebruik als haarstudio. Foto uit Google Earth, 2021.
 
 
18. Een 'Rode-tram' naar Merksem (Kleine Bareel) stopt op de hoek van de Kapelsesteenweg en de Sint-Antoniuslei bij het 'Café du Cycle' te Sint-Mariaburg, circa 1915.
 
 
19. Een in een crème kleur geschilderd 'Rode-tram' naar Merksem (Kleine Bareel) stopt met een bijwagen bij het café 'Du Cycle' in Sint-Mariaburg, op de hoek van de Kapelsesteenweg en de Sint-Antoniuslei, circa 1922.
 
 
20. Gezicht op de hoek Kapelsesteenweg en Sint-Antoniuslei te Sint-Mariaburg, met het vroegere café 'Du Cycle', nu in gebruik als haarstudio. Foto uit Google Earth, 2021.
 
 
21. Een groep reizigers poseert in september 1917 met een Duitse officier (leunend op een sabel) bij 'Rode-tram' 7 en een bijwagen. Links staat een conducteur in de groep en rechts een 'statieoverste'. Of de foto in Sint-Mariaburg is gemaakt, blijft mij onbekend.
 
 
22. Het eindpunt van de lijn lag in Sint-Mariaburg (Hoogboomkruis) maar liefst 16 jaar lang ten zuiden van de toenmalige bebouwde kom, namelijk vanaf 5 augustus 1911 tot 31 juli 1927. Tot het voorjaar van 1911 lag het gebied in een stille rust, waarna de aanleg van het baanlichaam en de rails de weldadige rust ging verstoren. In juli 1911 begonnen er proefritten. Het was de voorbode van een elektrische tram die minstens éénmaal per uur aankwam en na enkele minuten weer naar Merksem en Antwerpen vertrok.
 
 
23. Het eindpunt van de lijn lag in Sint-Mariaburg (Hoogboomkruis) maar liefst 16 jaar lang ten zuiden van de toenmalige bebouwde kom, namelijk vanaf 5 augustus 1911 tot 31 juli 1927. Het lijkt erop dat de trolleystang van de 'Rode-tram' nog niet is gekeerd, zodat de tram nog maar juist is aangekomen uit Antwerpen en Merksem.
 
 
24. Sint-Mariaburg (Hoogboomkruis) was maar liefst 16 jaar lang het eindpunt van de lijn, namelijk vanaf 5 augustus 1911 tot 31 juli 1927. 'Rode-tram' 12 staat klaar voor de terugreis naar Merksem en Antwerpen. De plaats van deze afbeelding wordt bepaald door het gebouw met het torentje op de achtergrond te vergelijken met dat op de volgende afbeelding.
 
 
25. Sint-Mariaburg (Hoogboomkruis) was maar liefst 16 jaar lang het eindpunt van de lijn, namelijk vanaf 5 augustus 1911 tot 31 juli 1927. De plaats van deze afbeelding wordt bepaald door het gebouw met het torentje op de achtergrond te vergelijken met dat op de volgende afbeelding. De rest van de bebouwing is heden ten dage niet meer aanwezig.
 
 
26. Het pand op hoek van de Antwerpsesteenweg en Sint-Antoniuslei in Sint-Mariaburg (waarvan mij de bestemming in vroeger tijd dagen onbekend is), en dat ook op de voorgaande afbeelding (links met toren) is te zien. Foto uit Google Earth, 2021.
 
 
27. Een NMVB-motorrijtuig type S van lijn 65 van Kapellen naar Merksem en Antwerpen is zojuist de 'Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen Kerk' van Sint-Mariaburg, op de hoek Antwerpsesteenweg en de Zilverenhoeklaan, gepasseerd.
 
 
28. De markante 'Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen Kerk' te Sint-Mariaburg op de hoek van de Antwerpsesteenweg (links) en de Zilverenhoeklaan (rechts) zag vroeger trams aan zich voorbij rijden. Foto uit Google Earth, 2021.
 
 
29. De markante 'Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangen Kerk' te Sint-Mariaburg op de hoek van de Antwerpsesteenweg (links) en de Zilverenhoeklaan (rechts) zag vroeger trams aan zich voorbij rijden. Foto uit Google Earth, 2021.
 
 
30. Niet veel verderop komt het eindpunt van lijn 65 in zicht...! Foto uit circa 1932.
 
 
31. Nogmaals een foto uit circa 1932, een meter of vijftig verderop met het eindpunt van lijn 65 in zicht...!
 
 
32. Nogmaals een foto uit circa 1932, een meter of vijftig verderop met het eindpunt van lijn 65 in zicht...!
 
 
33. Het eindpunt van lijn 65 lag kort vóór de overweg, waar een wisselplaats was aangelegd op de plaats waar nu al jaren geleden een onderdoorgang voor het wegverkeer ligt. De bebouwing links moest daarvoor wijken, maar die rechtse kant staat er nog altijd, zelfs nagenoeg ongewijzigd. Pal voor de overweg lag naar rechts de Nieuwstraat, parallel aan de spoorweg.
Een autobus van 'LUX' is op weg van Putte (grens) naar het centrum van Amtwerpen en vormt inmiddels een flinke concurrentie voor de levensvatbaarheid van de tram. Foto uit circa 1935.
 
 
34. Het eindpunt van lijn 65 lag kort vóór de overweg, waar een wisselplaats was aangelegd op de plaats waar nu al jaren geleden een onderdoorgang voor het wegverkeer ligt. De bebouwing links moest daarvoor wijken, maar die rechts staat er nog altijd, zelfs nagenoeg ongewijzigd. Pal voor de overweg lag naar rechts de Nieuwstraat, parallel aan de spoorweg. Foto uit circa 1935.
 
 
35. Een tramstel van de NMVB staat op 5 juli 1955 aan het eindpunt van lijn 65, kort vóór de overweg in Kapellen. Het stel bestaat uit het elektrische motorrijtuig 10196 met de bijwagens 19251 en 662. De spoorwegovergang is gesloten. Zodra de gelegenheid zich voordoet, zal het motorrijtuig 'kopmaken' voor de terugreis naar Merksem (Kleine Bareel) en Antwerpen.
 
 
36. Een elektrische motorrijtuig van de NMVB staat aan het eindpunt van lijn 65 in Kapellen. Kennelijk wacht de trambestuurder nog op reizigers voor de terugreis naar Merksem (Kleine Bareel) en Antwerpen. Foto uit circa 1955.
 
 
37. Overigens kwam er per 1 december 1928 vanaf dit tijdelijke eindpunt nog een verlenging van lijn 65 tot stand, waardoor in het centrum van Kapellen een verbinding ontstond met de nieuw aangelegde lijn 72 vanaf Kapellen (Centrum) naar Putte (grens).
Toch was het reizigersvervoer hierop geen lang leven beschoren, want al per 1 augustus 1936 werd dit gestaakt. Een te vaak en onregelmatig gesloten spoorwegovergang zat de tramdienst te veel dwars. Het goederenvervoer bleef echter nog mogelijk tot in 1950. De opbraak van dit stukje tramtraject volgde echter pas in 1965.
 
 
38. Vanaf de uit- of instapplaats van de trams van de NMVB was het via de Nieuwstraat ongeveer een halve kilometer lopen naar of van het spoorwegstation. Overigens kon je ook de overweg oversteken en via het centrum van Kapellen naar het station lopen, maar dan was de route wat langer.
 
 
39. Het stationsgebouw van de NMBS te Kapellen. Rechts buiten beeld en parallel aan 'het spoor' ligt de Nieuwstraat. Via de overweg bij het seinhuis kon je het stationsgebouw bereiken en een kaartje kopen. Vervolgens mocht je dan het perron op, zodra de chef van het station dit aangaf.
 
 
40. Even terug naar de Antwerpsesteenweg voorbij de spoorwegovergang, waar een autobus van 'LUX' op weg is naar het centrum. Rechts in de bestrating ligt het verlengstuk van lijn 65. Het gemeentehuis is nog juist te zien, met daartegenover het beeld dat er nu nog steeds staat.
 
 
41. Gezicht op het gemeentehuis van Kapellen vanuit de tram van lijn 65 of een autobus van 'LUX' bij aankomst, circa 1930.